رنج غزه و روایتی از ایستادگی یک زن | گفت‌وگو با عوامل نمایش میدانی «ام الزهرا» که این روز‌ها در تالار هلال احمر روی صحنه می‌رود

ریحانه موسوی | شهرآرانیوز؛ هنر تصویرگر خوبی برای انتقال مفاهیم به افکار عمومی است. در جهان امروز که یک رژیم غاصب به راحتی بر سرزمینی که حق مردمانش است چیره می‌شود، یکی از بهترین راهکار‌ها برای روایت مظلومیت مردم این سرزمین، زبان هنر است. این روز‌ها مشهد میزبان نمایش میدانی «ام الزهرا» است که توانسته است به خوبی روایتگر این اتفاق تلخ باشد.

نمایش میدانی «ام الزهرا» به کارگردانی محمد اربابی و تهیه کنندگی محمدعلی چمی گو از ۱۰ آذرماه آغاز شده است و تا ۲۶آذرماه ساعت۱۹ در تالار هلال احمر ادامه دارد.

این اثر به مناسبت تدفین شهید گمنام در محوطه هلال احمر خراسان رضوی، برگزاری یادواره شهدای امدادگر و گمنام دفاع مقدس، معرفی امدادگران و همچنین برای محکوم کردن جنایات رخ داده در غزه درحال اجراست.

روایتی از ایثارگری، از دفاع مقدس تا غزه

کارگردان نمایش «ام الزهرا» اثرش را روایتی از مقاومت و ایستادگی یک زن می‌داند. او به شهرآرا می‌گوید: از روزی که به غزه حمله شد، حال وروز خوبی نداشتم. تصاویر آن را در فضای مجازی می‌دیدم، اما کاری از من ساخته نبود. رایزنی‌ها هم برای رفتن به غزه و کمک کردن به مردم مظلوم آنجا فایده‌ای نداشت. آن روز‌ها برای خودم متن می‌نوشتم و می‌گفتم دست کم سهم ما این است.

محمد اربابی ادامه می‌دهد: گروهی در فضای مجازی می‌گفتند غزه به ما مربوط نیست، اما هرکسی که از واقعه عاشورا درس آزادگی و انسانیت گرفته است، می‌داند هرجایی که ظلم صورت بگیرد، نباید به آن بی تفاوت باشد.

وی درباره ساخت این نمایش می‌گوید: ایده‌ای به ذهنم رسید تا درباره شهدای غزه کاری انجام دهم که با ایران نیز ارتباط داشته باشد. داستان ما درباره بانویی به نام ام الزهراست که لبنانی است و سال‌ها قبل با یک ایرانی به نام امیر حسین ازدواج کرده است. امیرحسین در دوران دفاع مقدس به عنوان امدادگر حضور داشته است، اما پس از شهادت، پیکرش به ایران برنمی گردد و به درخواست خود گمنام است. اکنون ام الزهرا حین امدادگری در غزه، با ابوعبیده که در عملیات کربلای ۵ با امیرحسین هم رزم بوده است، آشنا می‌شود و....

این کارگردان درباره فضا سازی و طراحی صحنه اظهار می‌کند: من از سال۱۳۸۸ که به فعالیت مشغول بودم، از یک فضای سایه در صحنه استفاده می‌کردم. اکنون در طراحی صحنه دیگر از سایه استفاده نکردیم و با استفاده از پرده آبی تصاویر ضبط شده از بمباران را در افکت‌هایی به سایه تبدیل کردیم که انفجار را نشان می‌دهد. ما در سایه ریزش ساختمان را می‌بینیم، اما من تا امروز نتوانسته بودم چیزی مثل بمباران را به وسیله سایه به تصویر بکشم. در بخشی از کار صحنه را به دو قسمت تقسیم کردیم؛ یعنی اگر قرار است حیاط مسجد یا داخل مسجد را به تصویر بکشیم، نیمی از دکور صحنه واقعی و نیم دیگر آن تصویر بود.

ارتباط خوبی با تماشاگر برقرار می‌شود

وی در بخش دیگری از صحبت هایش، الهه پژوهی، بازیگر نقش ام الزهرا، را یکی از پیشکسوتان حوزه نمایش می‌داند و ابزار می‌کند: من این بازیگر را که دوبلور نیز هست، در نمایش «هیپومانیا» دیدم و چند مشخصه در وی وجود داشت که مرا جذب کرد؛ اول صدا بود و دیگری بازی خوبی که ارائه داد. آنجا بود که تصمیم گرفتم با او همکاری کنم و به دلیل اینکه نمایش «ام الزهرا» به صدایی نیاز داشت که بتواند درد و غم را منتقل کند، الهه پژوهی را انتخاب کردم.

این کارگردان یادآور می‌شود: ما برای اجرای این تئاتر فقط پانزده روز تمرین کردیم. این اتفاق یک شوخی است که با این میزان تمرین، نمایشی را روی صحنه ببریم که مخاطب را راضی نگه دارد. من هیچ وقت از کار‌های خودم راضی نیستم، اما وقتی حس نمایش به تماشاگر منتقل می‌شود و ارتباط خوبی با آن برقرار می‌کند، از کارم راضی می‌شوم.

اربابی تلاش گروه نمایش «ام الزهرا» را بسیار خوب قلمداد می‌کند و می‌گوید: ۱۸ و ۱۹ آذرماه، سالن نمایش مملو از جمعیت بود و از همه قشر در سالن نمایش حضور داشتند. سایر شب‌ها نیز به دلیل ضعیف بودن تبلیغات، مخاطبان کمتری نسبت به دو شب یادشده به تماشای آن نشستند.

مسئولان قول می‌دهند، اما حمایت نمی‌کنند

وی نمایش آیینی را یکی از تخصصی‌ترین نمایش‌ها در کشور می‌داند که در آن از عناصری مانند تخیل، حافظه عاطفی و صحنه به صورت حرفه‌ای استفاده می‌شود.

این هنرمند وضعیت نمایش آیینی را در مشهد ضعیف بیان و اظهار می‌کند: ما نمی‌توانیم هر نمایشی را که در آن از مذهب صحبت می‌شود، مداحی دارد و نام ائمه (ع) می‌آید، آیینی خطاب کنیم، زیرا این نوع نمایش قواعد خودش را دارد. این کارگردان با ابراز گله از حمایت نکردن مسئولان از نمایش آیینی در مشهد، ادامه می‌دهد: برخی مسئولان به ما قول حمایت می‌دهند، اما پس از مدتی به دست فراموشی سپرده می‌شود. این حمایت‌ها فقط مالی نیست، بلکه میزان درک و فهم آن‌ها از هنر نمایش مهم است. من از آن‌ها درخواست می‌کنم این هنر را بشناسند و اگر نمی‌شناسند، درباره آن مطالعه یا با اهل فن مشورت کنند. همچنین، صحبت‌ها و پیشنهاد‌های ما را بشنوند، اگر برایشان راضی کننده نبود، آن را رد کنند.

محمد اربابی در پایان بیان می‌کند: بیلبورد‌های تبلیغاتی ما در شهر بدون نام تهیه کننده و کارگردان است. در هیچ کجای دنیا پوستری از یک کار را نمی‌بینید که این گونه باشد. ما خودمان پوستر کارمان را طراحی کردیم و دلیل ایجاد تغییر و حذف هویت آن را نمی‌دانیم.

«ام الزهرا»، نقشی متفاوت از سایر زن‌های مبارز

الهه پژوهی، بازیگر این نمایش، نقش ام الزهرا را متفاوت بیان می‌کند و می‌گوید: مدت زیادی است که تصمیم گرفته ام نقش زن‌های تنها، مبارز و مقاوم را بازی نکنم. همیشه به دلیل چهره یا صدایم، این گونه نقش‌ها به من پیشنهاد می‌شود و از این سبک کار خسته شده و شاکی بودم. اما ام الزهرا متفاوت از زن‌های مبارز دیگری بود که تاکنون نقش آنان را ایفا کردم؛ زنی مدیر و همسر یک شهید که رازی را تا زمان پیداشدن پیکر او، میان خودشان نگه داشته اند.

وی درباره همکاری با عوامل این اثر بیان می‌کند: اعتراف می‌کنم با گروهی بسیار متعهد و مورد اعتماد همکاری می‌کنم. عوامل این نمایش به شدت انتقادپذیرند و به خوبی از عهده کار خود برآمدند.
این بازیگر تصریح می‌کند: من در بخش‌های زیادی با شخصیت ام الزهرا و کلیات نمایش ارتباط خوبی برقرار کردم و این کار برای من حال وهوای دیگری دارد.

پژوهی با بیان اینکه هیچ شناختی از کارگردان این نمایش نداشتم، بیان می‌کند: من از طریق مجید نادری، بازیگر نقش ابوعبیده، با محمد اربابی آشنا شدم. وی تحصیل کرده سینماست و در بخش‌هایی از کار به تبادل تجربیات می‌پرداختیم که وی با جان ودل نکات مرا می‌پذیرفت و این همکاری برایم بسیار لذت بخش بود.

وی اظهار می‌کند: مدت روخوانی و تمرین این نمایش بسیار کم بود و هرکسی نمی‌تواند از عهده آن بربیاید. من به این موضوع اعتراض کردم، اما گروه نمایش «ام الزهرا» خواستند به آن‌ها اعتماد کنم که به خوبی از پس کار برآمدند و نمایش با استقبال خوبی روبه رو شد.